55-HEM VERİR HEM UTANIR ETTİĞİ İHSANDAN

55-HEM VERİR HEM UTANIR ETTİĞİ İHSANDAN

Dinimiz Müslümanlar arasındaki yardımlaşmaya büyük önem vermekte, hali vakti yerinde olanların yoksullara, kimsesizlere yardım etmelerini emretmektedir. İhtiyaç sahiplerine, yardım etmekle ilgili Kur’an-ı Kerimde zekât, sadaka, infak gibi kavramlar kullanılmaktadır. Bu kavramlardan biri de ‘ihsan’ kelimesidir.

İhsan Arapça bir kelime olup ‘hasen’ kökünden gelmektedir. Hasen ‘güzel’ demektir. İhsan da insanın yaptığı şeylerii, iş ve ibadetlerini güzel yapmasıdır. Aşağıdaki ayet-i kerimeleri buna misal olarak zikrede biliriz:

وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

“İş ve ibadetlerinizi güzel yapınız, şüphesiz ki Allah yaptığı şeyleri güzel yapanları sever.” (Bakara, 195)

إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ

“Şüphesiz Allah adaleti, işve ibadetlerin güzel yapılmasını emreder.” (Nahl, 90)

İhsan kelimesinin diğer manası da sahip olunan nimetlerden başkalarını yararlandırmak, onlara iyilik etmek, lütuf ve bağışta bulunmak anlamındadır. Buna misal olarak da aşağıdaki ayetleri zikredebiliriz: 

وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ

“Allah sana ihsanda/ iyilik ve lütufta bulunduğu gibi, sen de insanlara iyilik yap, lütufta bulun.” (Kasas, 77)

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ

“İhsanın karşılığı ancak ihsandır” (Rahman, 60). Yani iyiliğin karşılığı iyilik olur. daha açık ifade ile siz insanlara iyilik yapar, yardımlarına koşarsanız Allah da size iyilik yapar, lütuf ve ihsanda bulunur.

Verilen şey maddi olabileceği gibi manevi de olur. Nitekim Mevlid müellifi Merhum Süleyman Çelebi:

“Her ki diler bu duada buluna

Fatiha ihsan ede ben Süleyman kuluna” beytiyle,

Eşrefoğlu Rumi’nin:

Kim ki dost yolunda terk-i can eder

Dost ana didarını ihsan eder” beytinde ihsanı bu anlamda kullanmıştır.

Dilimizde ihsan daha çok bu manada yani bağış, bağışlama, bir şey verme, yardım etme gibi anlamlarda kullanılır. Nitekim Ahmet Rifat ‘Tasvîr-i Ahlâk’ isimli eserinde (s.146) şöyle der: “İhsan; cömertlik ve yardım kelimelerinin eş anlamlısıdır. İhsan; ümidi kırılmış, gönülleri yaralı, hasta düşmüş, zavallıların imdadına koşmak ve onların dertlerine merhem olmaya çalışmaktır.”

Bir şairimiz kendisine kötülük edene iyilik edeceğini ve Hakka itaat edene canını feda edeceğini belirterek şöyle der:

Eylerim ihsan isâet edene

Ser-fedâ Hakka itaat edene.

İhsan ve her türlü yardımda, insan yaptıklarıyla övünme, kibirlenme yolunu tutmamalı, yaptığı her şeyi Allah için yapmalı, O’nun rızasını gözetmelidir. Mert olan kimselere yaraşan budur. Onlar, övünmek şöyle dursun, yaptıkları iyiliğin duyulmasından bile rahatsızlık duyarlar, utanırlar. Şair ne güzel söylemiş:

Mert olan hiç kerem etmekle tefâhur mü eder

Hem verir, hem utanır ettiği ihsandan.

Nice zengin kimseler vardır ki hep yatlarından, katlarından, mallarından, mülklerinden, servetlerinden bahsederler, ama kimseye yardımları dokunmaz, bir türlü elleri ceplerine gidemez. İşte şair bu gibilerden yakınarak şöyle der:

Dillerinden sîm ü zer eksik değil,

Ellerinden gelmez ihsan eylemek.