148-KUR’AN’A 'HAKÎM' DENİLMESİNİN SEBEBİ

148-KUR’AN’A 'HAKÎM' DENİLMESİNİN SEBEBİ

Yüce kitabımız Kur’an’ın isimlerinden biri de hakîm’dir. Hakîm hükm ve hikmet kökünden gelmektedir. Hikmet Kur’an’ın temel kavramlarından olup anlam sahası geniştir. 

Hikmet her şeyden önce ilim, bilgi demektir. Fakat sıradan her hangi bir bilgi değil, uygulanan faydalı bilgi demektir.

Hikmet bir şeyi sağlam, eksiksiz ve kusursuz yapmak, kısaca nasıl yapılması gerekiyorsa öyle yapmaktır.

Hikmette menetmek manası da vardır, fakat bu, gelişigüzel menetmek değil, ıslah etmek, düzeltmek, iyileştirmek amacıyla menetmektir.

Hikmet söz ve fiilde isabet etmek, başka bir ifade ile sözün isabetli olanını söylemek, işin isabetli olanını yapmaktır.

Hakîm de hikmet sahibi, hikmetli olana denilir. Hakîm kelimesi Kur’an’da 97 defa zikredilir. Bunlardan 91 yerde Allah’ın esmâ-i hüsnasından/ 99 güzel isminden biri olarak, beş yerde “Kur’an” ve “Kitab”ın sıfatı, bir yerde de “emr/iş” kelimesinin sıfatı olarak zikredilir. 

Yüce Rabbimiz Âl-i İmran suresinde Hz İsa ve Meryem’den bahsedildikten sonra 58. ayetinde şöyle buyurmuştur: 

 ذَلِكَ نَتْلُوهُ عَلَيْكَ مِنَ الْآيَاتِ وَالذِّكْرِ الْحَكِيمِ  

“Bunlar sana anlattığımız ayetlerden ve zikr-i hakîmden sadece bazılarıdır.”  

Zuhruf suresinde ise:

وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ 

“O Kuran katımızdaki ana kitaptadır, çok yücedir, hakîmdir/ hikmet doludur.” buyrulmuştur.

Yunus ve Lokman surelerinde aynı lafızlarla: 

 تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ 

“Bunlar hakîm olan kitabın ayetleridir.”  buyrulmuştur.

Yâsîn suresinin ikinci ayetinde ise: 

 وَالْقُرْآنِ الْحَكِيم  

“Kur’an-ı Hakîm’e yemin olsun ki …”  denilmiştir. 

Ömer Nasuhi Bilmen ayette geçen hakîm’i: “Hikmeti içeren ve nazmen pek muhkem olan ve nice bedî’ latîf, öğüt veren manaları ihtiva eden, semâvî kitapların hâtemi ve ekmeli bulunan Kur’an” diye izah etmiştir.

İmam Mâtürîdî’nin ifadesine göre, Kur’an’ hakîm denilmesi iki manaya gelir: 

Birincisi; içerisi ilim ve hikmetle dolu olduğu için Allah ona hakîm demiştir.” 

İkincisi de hakîm muhkem, sağlam anlamına da gelir.  “Kur’an helal ve haram, vâd ve vaîd konularında hiç ihtilaf bulunmayacak derecede muhkem yani sağlam olduğu için .” 

Nitekim Yüce Allah Kur’an’ın sağlam oluşunu şöyle belirtmiştir: 

Elmalılı hakîm kelimesinin anlamlarını; “hikmetli, sağlam, kendisiyle bir konuda hüküm verilen, hükmü kesin olan” şeklinde zikrettikten sonra Kur’an hakkında bunların her birinin gerçek olduğunu ve Kur’an’ın isimlerinden biri olduğunu belirtmiştir. 

Buna göre Kur’an’a hakîm denilmesinin sebeplerini şöyle açıklayabiliriz:

İçerisi hikmetle dolu olduğu,

Uygulanan faydalı bilgileri ihtiva ettiği, 

Muhkem/sağlam olduğu, 

Dini hükümlerin kaynağı olduğu, 

İçerisi öğüt dolu bulunduğu, 

Hükmü kesin olduğu için hakîm denilmiştir.